در شرایطی که هیچ چشم‌انداز روشنی از بازگشایی سینماها و تمایل مردم برای رفتن به سینما وجود ندارد، وقتی از برخی فیلمسازانی که فیلمی آماده نمایش دارند این سوال را بپرسید که چرا آن را اکران آنلاین نمی‌کنند، می‌گویند «با کدام ضمانت برای جلوگیری از قاچاق، فیلم را در اختیار اکران آنلاین قرار دهیم؟»

این پرسشی است که برخی دیگر از اهالی سینما آن را بدون ‌پاسخ، پذیرفته‌ و تن به اکران آنلاین فیلم خود و به‌تبع کپی‌ غیرقانونی آن دادند، آن هم بنا به توجیه و منطقی که برای خود داشتند از جمله اینکه دیده شدن فیلم برایشان اهمیت بیشتری داشته است.

اما به هرحال، به دلیل آنکه نمایش آنلاین جای خود را در سینمای ایران باز کرده، این پرسش را باید خیلی جدی مطرح کرد که آیا واقعا امکانی برای کپی نشدن محصولات سینمای ایران و پخش غیرقانونی آن در فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای وجود ندارد؟

یکی از مراکزی که احتمالا باید در این مسیر راهگشا باشد ستاد صیانت از آثار سینمایی و سمعی و بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. پیگیری از این ستاد نشان می‌دهد که بیشترین فعالیت این ستاد در بخش قاچاق نسخه‌های فیزیکی آثار سمعی و بصری است و در بخش آنلاین تنها در مواردی می‌توانند کاری انجام دهند که مثلا فیلمی در یک سایت‌ از طریق سرورهای داخلی منتشر شده باشد، البته آن هم با کمک پلیس فتا، در غیراینصورت برای هرآنچه از طریق سرورهای خارجی قاچاق می‌شود عملا کاری از عهده این ستاد برنمی‌آید.

از آنجا که ایران کنوانسیون بِرن را نپذیرفته و متعهد به حفظ قانون کپی‌رایت نیست، در خارج از کشور راهی برای تحت تعقیب قرار دادن سایت‌ها و شبکه‌هایی که به سرقت و پخش غیرقانونی آثار سمعی و بصری ایران اقدام می‌کنند، وجود ندارد. البته این به معنای آن نیست که اصلا راهی نباشد بلکه طبق پرس‌وجو از ستاد صیانت از آثار سمعی و بصری، از طریق یک وکیل یا شرکت حقوقی در خارج از کشور می‌توان سارق‌های این آثار را دنبال کرد منتها گویا به این شرط که نزدیک به نیمی از مالکیت اثر در اختیار آن شرکت حقوقی باشد تا بتواند روال قانونی برای پیگیری را انجام دهد و این نکته‌ای است که احتمالا کمتر سینماگر ایرانی حاضر به پذیرش آن است.

این در حالی است که از سوی پلتفرم‌های داخلی هم که مشغول پخش آنلاین و خانگی فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی هسستند، تاکنون اقدامی برای جلوگیری از قاچاق سریع فیلم‌های اکران آنلاین انجام نشده یا اگر هم شده هیچ اطلاع‌رسانی صورت نگرفته است. هر چند برخی معتقدند پلتفرم‌هایی که بخش اعظمی از آثار نمایش‌دهنده‌شان از دانلود غیرمجاز آثار سینمایی کشورهای دیگر است، هیچ‌گاه به سمت پیگیری و صیانت از آثار داخلی نمی‌روند.

به این ترتیب فقط همان ستاد صیانت از آثار سمعی و بصری باقی می‌ماند که باید پرسید، با تمام این تفاسیر چه کارایی ویژه‌ای در دوران نمایش‌های آنلاین سینما دارد؟

پرس‌وجو از مسولان این ستاد به این توضیح‌ها ختم شد که « مراقبت از فیلم‌های سینمای در نمایش‌های آنلاین تقریبا در هیچ کشوری به طور قطعی اتفاق نیفتاده است. در ایران هم خیلی از آثار سینمایی که سرقت می‌شوند قابل پیگیری حقوقی نیستند، یعنی اگر در سرورهای داخلی بارگذاری شوند بلافاصله پیگیری‌ها از طرف ستاد صیانت و پلیس فتا انجام شده و فیلم‌ها از روی سایت‌ها حذف می‌شوند. برهمین اساس در حال حاضر کمتر این اتفاق می‌افتد و اگر هم رخ دهد به سرعت فیلم برداشته می‌شود. اما غالباً آنچه سرقت می‌شود از طریق سرورهای خارجی است که نه ستاد صیانت و نه پلیس فتا به آن‌ها دسترسی ندارند. یعنی می‌توان گفت صددرصد آنچه در فضای مجازی اتفاق می‌افتد از طریق سرورهای خارجی است و ستاد نمی‌تواند کاری انجام دهد.»

طبق نظر این کارشناس‌ها درباره سرقت‌ آثار سینمایی ایرانی در اکران‌های آنلاین دو مسئله وجود دارد؛ « نخست اینکه متوجه شویم سرقت از طرف چه کسی انجام شده که این کار از طریق یک کد مخفی در اکانت هر کاربر در پلتفرم‌ها قابل رصد شدن است، منتها کاری بسیار پرخرج است و در شرکت‌های بزرگ هم چندان انجام نشده است چرا که اساساً سرقت آثار سینمایی و مقابله با آن یک امر فرهنگی است و باید آنقدر دسترسی فراهم باشد که کپی و غیرقانونی صَرف نکند.»

اما مسئله دوم و شاید نکته مثبتی که مسئولان ستاد صیانت از آثار سمعی و بصری از آن یاد می‌کنند این است که «در گذشته وقتی فیلمی سرقت می‌شد تمام شانس‌های فروش خود را از دست می‌داد، اما الان دیگر اینطور نیست و طبق آمار و مطالعات انجام شده در این ستاد – براساس معیارهایی خاص مثل امکان فروش فیلم و سقف مخاطب – کمتر از ۱۵ درصد و حداکثر تا ۲۰ درصد به آثار سینمایی سرقت شده خسارت وارد شده است. چرا که مردم به تماشای قانونی آثار بیشتر علاقه‌مند شده و آن‌هایی هم که مشترک یک پلتفرم هستند و پول اشتراک داده‌اند دیدن فیلم را در همان پلتفرم ترجیح می‌دهند.»

رکورد بازدید از اکران آنلاین چقدر است؟

این کارشناس‌ها معتقدند، «آنچه در اکران آنلاین خسارت ناشی از سرقت یک فیلم را می‌تواند کاهش دهد رکورد بازدید است. طبق آمار ستاد تا مدتی قبل بازدید فیلم‌های آنلاین اکران شده، حدود ۲۰۰ هزار (کاربر) بوده و این رکورد برای یکی از فیلم‌های پرفروش ابتدای شروع اکران آنلاین ثبت شده است. حال اگر این ۲۰۰ هزار به یک میلیون برسد آن وقت با احتساب ۳۰ درصد درآمد برای پلتفرم، رقمی که از فروش فیلم در اکران آنلاین برای صاحب فیلم حاصل می‌شود. تقریبا اندازه یک فیلم پرفروش در اکران سینماهاست. اما برای این که بتوان آمار را تا پنج برابر افزایش داد، لازم است تعداد کاربران در سامانه‌های نمایش درخواستی از یک و نیم میلیون فعلی به بیش از پنج میلیون برسد. افزایش مخاطب ثابت و مشترک در پلتفرم‌های vod تاثیر مستقیم  بر تماشای فیلم‌های آنلاین خواهد داشت و پیش‌بینی می‌شود که در سه سال آینده اگر بعضی متغیرها صحنه بازی را به هم نزنند، تا دو سه سال دیگر تعداد کاربرهای سامانه‌های درخواستی کشور از مرز پنج میلیون نفر عبور کند.»

با وجود این‌ها یکی از فیلسازهایی که چند ماه قبل فیلم خود را در اکران آنلاین به نمایش گذاشت و مثل بقیه در کمتر از یکی دو ساعت نسخه کپی شده فیلم را در کانال‌های تلگرامی دید، می‌گوید: حالا که قانون کپی رایت را در کشور نپذیرفته‌ایم باید به یک اتحاد جمعی در سینما برسیم تا بتوانیم از ادامه این روند جلوگیری کنیم. بخصوص آنکه اخیرا صحبت‌هایی با یک وکیل در این‌باره داشته‌ام و امکان پیگیری و وگذاری حتی صوری بخشی از مالکیت فیلم وجود دارد.

در این باره علی سرتیپی هم که به تازگی اعلام کرده قصد تاسیس یک vod را دارد، از ممکن بودن پیگیری‌های حقوقی برای فیلم‌های سرقت شده گفته است، ولی اینکه آیا واقعا چنین کاری عملی باشد یا خیر را باید به زمانی موکول کرد که یک نفر یا شاید یک گروه از سینماگرها در این راه پیشقدم شود.

منبع: ایسنا